Kammertónleikar

4 stjörnur

Verk eftir Ives, Cage, Bartók og Crumb. Flytjendur: Jerome Lowenthal, Ursula Oppens, Bjarni Frímann Bjarnason, Anna Guðný Guðmundsdóttir, Steef van Oosterhout og Pétur Grétarsson.

Norðurljós í Hörpu, laugardaginn 18. júní

Bandaríska tónskáldið Charles Ives samdi þrjú sérkennileg verk fyrir tvö píanó þar sem kvarttónar koma við sögu. Fyrir þá sem ekki vita þá er bilið á milli tveggja nótna á hljómborði hlið við hlið kallað hálftónsbil. En ef það væri önnur nóta á milli nótnanna tveggja, þá væri það kvarttónsbil.

Í þessum þremur verkum Ives er annað píanóið stillt kvarttóni fyrir neðan hitt. Þegar spilað er á bæði hljóðfærin í einu er samhljómurinn á milli þeirra rammfalskur. Í tónlistinni er hið falska þó sá litur sem allt snýst um, tungumál tónskáldsins. Venjulega þykir falskt píanó hljóma illa, en hér er ljótleikinn notaður til að búa til stórbrotna fegurð.

Verkin þrjú voru upphafsatriði tónleika Reykjavík Midsummer Music hátíðarinnar á laugardagskvöldið í Norðurljósum í Hörpu. Ursula Oppens og Jerome Lowenthal léku á flyglana. Spilamennskan var hárnákvæm og litrík, samhljómurinn skemmtilega annarlegur.

Til gamans má geta að eiginkona Ives hét Harmony, sem þýðir samhljómur!

Næst á dagskrá var stutt kvikmynd um myndhöggvarann Alexander Calder, sem varð frægur fyrir að búa til gríðarlega flókna óróa. Bjarni Frímann Bjarnason lék á svokallað „prepared“ píanó undir myndinni. Það þýðir að allskonar dót hafði verið sett á strengina; skrúfur, gúmmíhringir og reglustikur. Tónlistin var eftir John Cage, hún var draumkennd og tímalaus. Bjarni Frímann spilaði hana af vandvirkni og næmleika sem notalegt var að upplifa.

Síðast fyrir hlé var Out of Doors fyrir píanó eftir Béla Bartók. Þar er innblásturinn fenginn frá allskonar náttúruhljóðum, þar á meðal skordýrum. Tónlistin er yfirleitt dularfull. Síðasti kaflinn er þó miklu úthverfari, hann er sérdeilis glæsilegur, gífurlega hraður og spennandi. Jerome Lowenthal lék á píanóið. Hann gerði það af öryggi, spilamennskan var fáguð og margbreytileg. Fjórði kaflinn, Næturtónlist, var t.d. skemmilega spúkí. Helst mátti finna að síðasta kaflanum, sem var heldur loðinn, hann hefði að ósekju mátt vera meitlaðri og snarpari.

Að lokum var leikið magnað verk eftir George Crumb, Makrokosmos III: Music For a Summer Evening. Það var flutt af píanóleikurunum Ursulu Oppens og Önnu Guðnýju Guðmundsdóttur, einnig slagverksleikurunum Steef van Oosterhout og Pétri Grétarsyni. Þetta er ákaflega margbrotin tónlist, allt frá gríðarlega afstrakt tónarunum og hljómum yfir í ofureinfalt stef sem er endurtekiðí sífellu. Erfitt er að segja til um hvað hún fjallar, en hún hefur á sér frumspekilegt yfirbragð þar sem goðsagnir og trans koma við sögu.

Flutningurinn var meistaralegur. Píanóleikurinn var í senn áleitinn og blæbrigðaríkur, slagverkið ótrúlega fjölskrúðugt. Tónlistin var tilfinningaþrungið ferðalag frá myrkri yfir í ljós, óróa yfir í frið, sorg yfir í gleði – og það var einhvernveginn allt þar á milli. Þetta var stórfengleg upplifun sem lengi verður í minnum höfð.

Niðurstaða:

Skemmtilegir tónleikar þar sem m.a. var sýnd óvanaleg hlið á píanóinu.