5 stjörnur

Sinfóníutónleikar

Verk eftir Kaiju Saaraho og Jean Sibelius. Einleikari: Sæunn Þorsteinsdóttir. Stjórnandi: Osmo Vänskä.

Norðurljós í Hörpu

föstudaginn 17. mars

Sinfóníuhljómsveit Íslands kemur reglulega fram í Eldborg í Hörpu, en suma föstudaga treður hún upp í miklu minni sal, Norðurljósum. Spyrja mætti hvort einhverjir áheyrendur komist fyrir. Svarið er já, en ekki margir. Plúsinn er að þarna er tónleikagesturinn í aðeins nokkurra metra fjarlægð frá hljómsveitinni, og fær hana beint í æð eins og sagt er. Þetta er auðvitað tvíbent, ef hljómsveitin spilar illa verðar allir hnökrar skelfilega áberandi, en ef hún leikur vel er útkoman engu lík.

Tónleikar föstudagsraðarinnar hefjast klukkan sex og standa í um klukkutíma. Það er ekki ónýtt að enda vikuna þannig, láta þreytuna líða úr sér og hlusta á dýrindis tónlist.

Efnisskráin s.l.föstudag var óvanaleg að því leyti að hún samanstóð af ýktum andstæðum. Annarsvegar lék sellóleikarinn Sæunn Þorsteinsdóttir smágert verk eftir Kaiju Saariaho, Sept papillons, þ.e. Sjö fiðrildi. Hún flutti það ein án meðleikshljómsveitarinnar. Hinsvegar var spiluð tröllaukin tónsmíð, önnur sinfónía Sibeliusar. Stjórnandinn þar var Osmo Vänskä.

Byrjum á því fyrrnefnda. Sæunn lék forkunnarfallega, hún útfærði smæstu blæbrigði af einstakri nostursemi. Saariaho er eitt helsta tónskáld samtímans og um tíma lagði hún stund á rannsóknir í IRCAM, stofnun helgaðri rannsóknum á hljóði og framúrstefnulegri fagurtónlist sem er staðsett í París. Verk hennar eru dulúðug og dreymin, stemningin annarsheimsleg. Oft eru þau blanda af akústískum hljóðfæraleik og raftónum, en hér var ekkert slíkt uppi á teningnum. Sæunn lék ein og framkallaði furðuleg hljóð sem voru m.a. viðkvæmt hvísl, óræðar hendingar og ákaflega lokkandi hljómasamsetningar dýpstu og efstu tóna sellósins. Útkoman var hugleiðslukennd, þetta var ekki bara róandi tónlist, heldur fór hún með mann í ferðalag djúpt inn á við um óravíddir hugans.

Að vissu leyti er önnur sinfónía Sibeliusar líka leyndardómsfull. Hún byrjar á brotakenndum tónum og hljómum, stefbrot rísa og hníga svo aftur niður, heildarmyndin er ringlureið og framtíðin óljós. Ólíkt tónlist Saarahos fer þó myndin að skýrast eftir nokkra stund, stefin byrja að renna saman og á endanum vex tónlistin upp í yfirgengilegan hápunkt.

Flutningur hljómsveitarinnar undir öruggri, nákvæmri og kraftmikilli stjórn Osmo Vänskä var glæsilegur. Að sitja svona nálægt hljómsveitinni í Norðurljósum gerði túlkunina ennþá safaríkari en ella, það var eins og að vera í einhverju háþróuðu stúdíói með hátölurum allt í kring. Hljómsveitin var í banastuði, strengirnir voru tærir, en líka safaríkir, blásararnir voru þéttir og fókuseraðir, slagverkið pottþétt, heildarhljómurinn í fullkomnu styrkleikajafnvægi. Þannig á það að vera.

Niðurstaða:

Meistaralegur sellóleikur, afburða hljómsveitarspil. Með betri tónleikum vetrarins.